Üretimi yapılan betonların sınıflarını göre test edilmesi aynı şekilde hammaddelerinin test edilmesi ve dayanıklı beton üretilmesi için doğru hammadde kullanımı olması gerekmektedir ve bunların hepsi belirli standartlarda testlerden geçiren kuruluşlara Hazır beton laboratuvarı veya beton laboratuvarı da denmektedir.
Beton santrallerinde üretilen hazır betonlar mutlaka üretilen reçeteye göre bir örneği ile test edilmesi gerekmektedir yoksa yapılan yapılar için çok büyük tehdit haline gelmektedir. Test yapılmadan üretilen hazır betonlar kalite sınıfı ne olursa olsun dayanıklılığı ölçülmediği için güven vermemektedir.
Beton santralleri üretilen betonun kalite kontrolünü yapmak zorundadır. Betonun sağlam, dayanıklı ve standartlara uygun olup olmadığını belirlemek için çeşitli testler yapılır. Bu kalite kontrol işlemleri, hem taze beton (henüz dökülmeden önce) hem de sertleşmiş beton (kalıptan çıktıktan sonra) için gerçekleştirilir.
İçindekiler
Hazır Beton Laboratuvarı Nedir?
Beton laboratuvarı, beton üretiminde kullanılan malzemelerin (çimento, agrega, su, kimyasal katkılar vb.) kalite kontrolünü sağlamak ve üretilen betonun standartlara uygunluğunu test etmek amacıyla kurulan bir laboratuvardır.
Beton Hammadde Testleri Nelerdir?
Agrega Laboratuvar Testleri:
- Granülometri (tane dağılımı) analizi
- Yoğunluk ve su emme oranı
- Organik madde ve zararlı madde içeriği
- Mikron düzeyinde malzeme analizi
Çimento Laboratuvar Testleri:
- Bağlayıcılık ve priz süresi testleri
- Özgül yüzey alanı (Blaine) testi
- Kimyasal bileşim analizi
Beton Testleri Nelerdir?
Taze Beton Laboratuvar Testleri:
- Kıvam (çökme veya slump) deneyi
- Birim hacim ağırlık testi
- Hava miktarı ölçümü
- İşlenebilirlik testleri
Sertleşmiş Beton Laboratuvar Testleri:
- Basınç dayanımı testi
- Eğilme dayanımı testi
- Su geçirgenlik testi
- Donma-çözülme dayanıklılığı testi
Bu laboratuvarlar, beton kalitesini belirleyen TS EN ve ASTM gibi uluslararası standartlara uygun olarak çalışır. Kaliteli ve dayanıklı beton üretimi için hayati bir rol oynar.
Hazır betonun kalite kontrolü, betonun sipariş edilen dayanım sınıfına (C25, C30, C40 vb.) uygun olup olmadığını belirlemek için çeşitli testlerle yapılır. Bu testler, hem taze beton hem de sertleşmiş beton üzerinde gerçekleştirilir.
Taze Beton Testleri (Beton Dökülmeden Önce)
Bu testler, betonun işlenebilirliği ve homojenliğini kontrol etmek için yapılır.
a) Slump (Çökme) Testi
- Betonun kıvamını ölçmek için kullanılır.
- Standart silindirik veya konik bir kalıp içerisine beton yerleştirilir ve serbest bırakıldığında ne kadar çökme yaptığı ölçülür.
- Slump değeri, betonun akışkanlığını ve işlenebilirliğini gösterir.
b) Birim Hacim Ağırlığı Testi
- Betonun yoğunluğunu belirlemek için yapılır.
- Standart hacimli bir kap içerisine beton doldurularak, ağırlık/hacim oranı hesaplanır.
c) Hava İçeriği Testi
- Betonun içerisindeki hava miktarını belirler.
- Özellikle donma-çözülme dayanıklılığı için önemlidir.
Sertleşmiş Beton Testleri (Dayanım Kontrolü İçin En Önemlisi)
Beton döküldükten sonra en kritik kalite kontrol basınç dayanımı testidir.
a) Basınç Dayanımı Testi
Hazır betonun basınç dayanımı testi, betonun gerçekten C25 mi C30 mu v.b olduğunu kesin olarak belirler.
Nasıl Yapılır?
- Beton dökülmeden önce laboratuvar tarafından numune silindir veya küp kalıplar alınır.
- Numuneler standart kür şartlarında (20°C sıcaklık ve %95 nem) saklanır.
- Numuneler 7. gün, 28. gün ve bazen 90. gün sonunda basınç testine tabi tutulur.
- Beton pres makinesi kullanılarak, beton numunesine giderek artan bir yük uygulanır.
- Betonun hangi yük seviyesinde kırıldığı ölçülerek dayanım değeri hesaplanır.
- Eğer 28 günlük test sonucunda beton sınıfı (örneğin C25 için minimum 25 MPa, C30 için minimum 30 MPa) sağlanıyorsa, beton kalite açısından uygundur.
Hazır Beton Sınıfları
Hazır betonların kalitesini belirleyen bu C sınıfı ile adlandırılan beton sınıfları 3 ana başlıkta kalitesini inceleyebiliriz Normal Dayanımlı Betonlar, Yüksek Dayanımlı Betonlar, Ultra Yüksek Dayanımlı Betonlar olarak değerlendirebiliriz. Normal dayanımlı betonlar genellikle yapı sektöründe kullanılan standart betonlardır. Yüksek dayanımlı betonlar ise genellikle köprüler, barajlar ve gökdelen gibi özel projelerde kullanılır. Ultra Yüksek Dayanımlı Betonlar fiber katkılı, özel formüllü betonlar olup nükleer santraller, askeri yapılar gibi aşırı yük ve dayanıklılık gerektiren alanlarda kullanılır. Ayırmış olduğumuz 3 ana başlıktaki hazır betonlar C sınıfı olarak numaralandırılmasını aşağıdaki tablolarda anlatalım.
1. Normal Dayanımlı Betonlar (C8 – C60)
Bu sınıftaki betonlar, genellikle yapı sektöründe kullanılan standart betonlardır. Dayanımları C8/10’dan C50/60’a kadar değişir.
- “C” harfi, silindirik numunede ölçülen dayanımı (MPa) gösterir.
- Örneğin: “C25/30” → Silindirik dayanım: 25 MPa, Küp dayanım: 30 MPa
| Beton Sınıfı | Silindir Dayanımı (MPa) | Küp Dayanımı (MPa) | Kullanım Alanı |
|---|---|---|---|
| C8/10 – C12/15 | 8 – 12 MPa | 10 – 15 MPa | Dolgu betonu, hafif yapılar |
| C16/20 – C20/25 | 16 – 20 MPa | 20 – 25 MPa | Konut projeleri |
| C25/30 – C30/37 | 25 – 30 MPa | 30 – 37 MPa | Kiriş, döşeme, kolon, prefabrik |
| C35/45 – C50/60 | 35 – 50 MPa | 45 – 60 MPa | Köprüler, yüksek katlı binalar |
2. Yüksek Dayanımlı Betonlar (C55 – C105)
- Yüksek mukavemetli betonlar, C55/67 ve üzeri dayanım sınıflarındaki betonlardır.
- Genellikle köprüler, barajlar ve gökdelen gibi özel projelerde kullanılır.
| Beton Sınıfı | Silindir Dayanımı (MPa) | Küp Dayanımı (MPa) | Kullanım Alanı |
|---|---|---|---|
| C55/67 – C70/85 | 55 – 70 MPa | 67 – 85 MPa | Gökdelenler, ağır sanayi yapıları |
| C80/95 – C90/105 | 80 – 90 MPa | 95 – 105 MPa | Özel mühendislik projeleri |
3. Ultra Yüksek Dayanımlı Betonlar (C100- C135)
- C100/115 ve üzeri dayanım sınıflarındaki betonlardır.
- Fiber katkılı, özel formüllü betonlar olup nükleer santraller, askeri yapılar gibi aşırı yük ve dayanıklılık gerektiren alanlarda kullanılır.
| Beton Sınıfı | Silindir Dayanımı (MPa) | Küp Dayanımı (MPa) | Kullanım Alanı |
|---|---|---|---|
| C100/115 – C120/135 | 100 – 120 MPa | 115 – 135 MPa | Nükleer santraller, askeri yapılar |
Genele bakıldığında ise beton kalite sınıfları, basınç dayanımına göre C8/10’dan C120/135’e kadar çeşitlenir, C25/30 ve C30/37 gibi sınıflar, en yaygın kullanılan yapı betonlarıdır, yüksek ve ultra yüksek dayanımlı betonlar (C55 ve üstü), özel projelerde kullanılır, UHPC betonlar, en dayanıklı betonlar olup özel katkılar içerir.
Hazır beton için testlerden bahsettik kalitesinden ve diğer hammaddelerden şimdi kullanılmaması gereken hazır betonun içerisine kesinlikle katılmasın dediğimiz hammaddelere bakalım inceleyelim birlikte. Hazır beton üretiminde kullanılması sakıncalı olan malzemeler, betonun dayanımını, ömrünü ve güvenliğini ciddi şekilde etkileyerek binaların çökmesine, çatlamasına ve öngörülemeyen kazalara neden olabilir. Kısa vadede maliyet avantajı sağlasa da uzun vadede çok ağır sonuçlar doğurabilir. Herşeyden önce insan güvenliğini sağlamak zorundayız, tehlikeye atacak ve maddiyatın insan sağlığından önce gelmemesi gereken önemli bir konudur inşaat sektöründe yapılan en büyük hatalardan biri maliyeti düşürmek adına kalitesiz malzeme kullanımıdır.
Unutulmaması gereken en önemli şey: Bir binanın sağlamlığı, içinde yaşayan insanların hayatını korur.
- Yanlış malzeme kullanımı sadece beton kalitesini değil, insan hayatını da riske atar.
- Deprem, sel veya zamanla oluşan aşınmalara karşı dayanıksız yapılar, büyük felaketlere neden olabilir.
Hazır beton üreticilerin ve inşaat sektöründeki firmaların ve kurumların yapması gereken önemli konular şöyle sıralamak gerekirse
- Standartlara uygun, test edilmiş ve kaliteli malzemeler kullanılmalı.
- Beton ve yapı elemanları sürekli olarak laboratuvar testlerine tabi tutulmalı.
- Kısa vadeli kazanç için insan hayatı riske atılmamalı.
- Sıkı denetimler yapılmalı ve sorumlular hesap vermeli.
Unutmayalım; Ucuz malzeme ile yapılan bina, sadece bir yapı değil, bir felaket adayıdır.
Sağlam yapı = Güvenli Yaşam
Hazır Beton Üretiminde Kullanılmaması Gereken Malzemeler ve Tehlikeleri
Hazır beton, yapıların dayanıklılığını ve güvenliğini doğrudan etkileyen kritik bir inşaat malzemesidir. Ancak bazı maliyet odaklı yaklaşımlar, standart dışı malzemelerin kullanılmasına neden olabilir ve bu durum, geri dönüşü olmayan yapı hasarları ve can kayıplarına yol açabilir. Beton ve demir yapıları ayakta tutan önemli inşaat malzemesi olduğundan hataya sebebiyet verilmemesi gereken bir konudur çünkü sadece yapıları değil insanların güvenliğini de tehliye atmaktadır.
1. Deniz Kumu (En Büyük Tehlikelerden Biri!)
- Deniz kumu yüksek tuz içeriğine sahiptir.
- Tuz, beton içindeki donatı çeliğini paslandırır ve çelik donatının taşıma kapasitesini azaltır.
- Beton içinde kılcal çatlaklar oluşturarak yapının erken çökmesine neden olabilir.
- Depreme karşı dayanıksız yapılara yol açar.
Alternatif: Yıkanmış, elenmiş ve standartlara uygun nehir kumu veya kırma taş kumu kullanılmalıdır.
2. Standart Dışı Agrega (Kalitesiz Kum ve Çakıl)
- Aşırı ince veya aşırı iri taneli agrega, betonun homojenliğini ve dayanımını bozar.
- Kirli, kil veya organik madde içeren agrega, betonun bağlayıcılığını düşürür.
Alternatif: TS EN 12620 standardına uygun granülometriye sahip temiz agrega kullanılmalıdır.
3. Düşük Kaliteli Çimento
- Dayanım değeri düşük çimentolar ile üretilen beton, erken yaşta mukavemet kaybeder.
- Yanlış tipte çimento kullanımı, betonun aşırı çatlamasına veya rötre yapmasına neden olabilir.
Alternatif: Projeye uygun TS EN 197-1 standardına sahip yüksek kaliteli çimento kullanılmalıdır.
4. Aşırı Su Kullanımı (Su/Çimento Oranı Problemi)
- Fazla su eklenmesi, betonun gevşek ve dayanıksız olmasına neden olur.
- Beton içinde boşluklar oluşarak mukavemeti ciddi şekilde düşürür.
- Donma-çözülme etkisine karşı betonu kırılgan hale getirir.
Alternatif: Betonun işlenebilirliğini artırmak için kimyasal katkılar (akışkanlaştırıcılar) kullanılmalıdır.
5. Ucuz ve Kalitesiz Kimyasal Katkılar
- Standart dışı kimyasal katkılar, betonun dayanımını ve su geçirimsizliğini olumsuz etkileyebilir.
- Yanlış katkılar, betonun priz süresini kontrolsüz şekilde değiştirerek çatlamalara neden olabilir.
Alternatif: TS EN 934-2 standardına uygun ve test edilmiş kimyasal katkılar kullanılmalıdır.